Algemeen.
Nieuwerkerk wordt in 1282 voor het eerst vermeld in een oorkonde van Floris V. Het dorp kreeg dankzij de vervening twee kernen: het oude dorp, een oorspronkelijk veeneiland, en de bebouwing bij Kortenoord en langs de ’s-Gravenweg. Het dorp is sterk betrokken bij de vervening van het gebied en vervolgens bij de droogmaking van de polders. De droogmakerijen gaven het dorp een agrarisch karakter (veeteelt en later tuinbouw). 
Kenmerkend voor Nieuwerkerk zijn de vier houten ophaalbruggen over de Ringvaart. Door de uitbreiding met nieuwe woonwijken en de bouw van een nieuw station in de jaren ’70, werd Nieuwerkerk een echt forensendorp. Doordat in de dertiger jaren van de vorige eeuw de spoorlijn tussen Gouda en Rotterdam werd verlegd, is het oude station in 1934 opgeheven. Dit oude stationsgebouw staat (nog steeds) aan de Kerklaan 13-15 en heeft nu een horecafunctie.
De volgende monumenten zijn in Nieuwerkerk aan den IJssel te vinden:
Molen Windlust (Kortenoord 3).
Een buitendijks tegen de IJsseldijk gelegen korenmolen, gebouwd in de eerste helft van 18e eeuw. De molen bevindt zich op een plaats die al zeker sinds 1561 als molenstandplaats in gebruik is. De molen raakte rond 1930 buiten gebruik en werd in 1952 ontdaan van wieken, kap en stelling. In 2002 startte Stichting Molen Kortenoord de restauratie van de molen (http://www.kortenoord.nl/), vanaf 2005 is het weer een volwaardige korenmolen en is op woensdag- en zaterdagmiddag in bedrijf en te bezichtigen.
Gele brug (einde Dorpsstraat).
Deze houten ophaalbrug over de Ringvaart dateert uit 1882 en vormt de verbinding tussen het oude dorp en de wijk Zuidplas. 
Haar voorganger was een valbrug in het verlengde van de Parallelweg-zuid: vandaar de slinger in die weg en de verlenging van de Dorpsstraat tot over de Kerklaan.
Hoeve “Nooit Gedacht” (’s-Gravenweg 8). Boerderij uit de 18e eeuw met rechts een uitgebouwde opkamer waaronder een kelder. Gepleisterde voorgevel, vensters met luiken en een rieten schilddak. Zomerhuis op het erf. Het Voorhuis is gerestaureerd in 1996. In de stal en de hooiberg is tegenwoordig de Oudheidkamer van de Historische Vereniging Nieuwerkerk aan den IJssel gevestigd.
Villa Buitenlust met hek (’s-Gravenweg 182).
Villa uit 1884, gebouwd in opdracht van J.E. van Voorthuysen, burgemeester (1883-1899) van Nieuwerkerk aan den IJssel. Architect was J.V. Lankelma uit Purmerend. De Boerenleenbank kocht de villa in 1920 voor 16.000 gulden, als haar eerste bankgebouw en was er tot 1951 gevestigd.
Hoeve “het Meerkoetennest” (Groenendijk 259).
Boerderij uit 1657 met witgepleisterde puntgevel en rechts uitgebouwde opkamer. 
Rieten wolfdaken. Deur met gesneden kalf en zwikversieringen. Vensters met houten kruiskozijnen. De stal is vernieuwd in de tweede helft van de 19e eeuw.
Vier Steenovens (Klein Hitland 4-7) en Steenoven De Olifant (Groenendijk bij 311). Deze Steenovens maakten voeger deel uit van een reeks steenovens langs de Hollandsche IJssel, het slib uit deze rivier vormde de grondstof voor de IJsselsteentjes die werden gebakken in deze steenovens. 
De ovens zijn waarschijnlijk in de eerste helft van de 19e eeuw gebouwd. De Olifant is in 1920 voor het laatst gebruikt enis nu een woonhuis. In de ovens op Klein Hitland zijn in1964 als de allerlaatste in de regio ijsselsteentjes gebakken.
Hervormde Kerk (Kerkgang 3).
Eenbeukige laat-gotische dorpskerk uit de eerste helft van de 16e eeuw met driezijdige koorsluiting en houten tongewelf met trekbalken. Slanke toren, eerste helft 16e eeuw, met een versiering van spitsboog nissen. De kerk en de toren zijn gerestaureerd in 1927-1928. Klokkenstoel met klok voor Clays van Vette door anonieme gieter,17de eeuw, diameter 108,7 cm.
Laagste punt van Nederland
Ten noordoosten van Nieuwerkerk aan den IJssel ligt het laagste punt van Nederland: 6,76 meter onder Normaal Amsterdams Peil (NAP). Het is ontstaan door het verwijderen van veenbodemlagen en de latere droogmaking van de Zuidplaspolder. Aan de parallelweg Zuid langs de A20 ligt het markeerpunt: een grote peilstok. Het echte laagste punt ligt iets verder van de weg.
Werkhaven Hitland
In het buurtschap Ver-Hitland ligt de werkhaven Hitland. Deze wer
khaven is ontstaan na een bochtafsnijding van de Hollandsche IJssel rond 1940, ontworpen door dezelfde geestelijke vader als van het Deltaplan, ir Johan van Veen.
Zand- en baggerschepen meerden aan bij de werkhaven, die in de jaren ’70 werd omgevormd tot een woonhaven met een grote variëteit aan schepen en bewoners.
’s-Gravenweg.
De ’s-Gravenweg is de oudste verbindingsweg tussen Rotterdam en Gouda.
Aan deze weg bevinden zich monumentale boerderijen, herenhuizen en landhuizen met uiteenlopende architectuur.
